PATRİYOT MÜBADİLLER

Ülkemizin öteden beri başında olan bir takım gaileler, Cumhuriyet kurulmakla bitmemiştir. Hatta bir kısım sıkıntılar bundan sonra ortaya çıkmışlardır, demek lazım gelecektir. Mübadele konusu da böyledir. İstiklal Savaşımız sırasında işgalci Yunan güçlerine yardım etmiş veya en yazından yakınlık göstermiş ülkemiz Rumları, Savaş’ın malum sonucu üzerine ve haklı olarak, Türkiye’de kendileri için artık istikbal görmeyip vatan bildikleri Yunanistan’a kaçmışlardır. Orada mevcut nüfus üstüne binen Türkiye göçmeni Rumlar, Yunanistan’ın başına âdeta kâbus gibi çökmüşlerdir. Kaçışın rakam olarak sonucu, Yunanistan’da sosyal hayatı dalgalandırmış ve daha önemlisi ekonomik hayatı sözün tam anlamıyla bitirmiştir.

Konu, Lozan görüşmeleri arasına bu suretle girecektir. Lozan’da, Türkiye ve Yunanistan dışında yer alan üçüncü ülkeler, konunun çözümü olarak iki ülke arasındaki bir nüfus değişimini (mübadele) gündeme getireceklerdir. Teklif, Yunanistan’a uzanan bir can yeleğidir. Ne var ki, bunu Türkiye’nin de kabul etmesi gerekecektir. Türkiye, meseleyi kendi açısından ele alıp düşünmüş, getiri ve götürüsünü hesaplamıştır. Sonuçta kabul de etmiştir. Buna göre, Batı Trakya’da yaşayan Türklerle, İstanbul’da yaşayan Rumlar dışarıda bırakılarak, iki ülke genelindeki bir göç üzerinde anlaşmaya varılacaktır. 24 Temmuz 1924 tarihli antlaşma özetle budur.

Öte yandan antlaşmanın detayı içinde, Türkiye’deki Ortodoks Hristiyan Rumlar Yunanistan’a, Yunanistan’daki Türklerin yanında diğer İslam nüfus da Türkiye’ye göçürüleceklerdi. Nitekim de, anılan göç bu Antlaşma çerçevesinde gerçekleşmiştir. Türkiye’den Yunanistan’a göçen Rumların arasında Türk Ortodoks Hristiyan Gagavuzlarla gene Türk Ortodoks Hristiyan Karamanlılar dahi bulunmuşlardır. Yunanistan’dan Türkiye’ye göçün içindeyse, Türklerin yanında Bulgarca konuşan Pomaklar, Romence konuşan Ulahlarla, Rumca (Yunanca) konuşan Patriyotlar ve kendi dilleriyle konuşan Arnavutlarla Çingene Müslümanlar da bulunmuşlardır. Bizden gidenlerle birlikte göçenlerin hepsine birden “Mübadiller” denmiştir. Mübadil, Arapça olup eş değeriyle değiştirilen bir şey anlamındadır.

Şimdi, buradan sadede gelelim. Türkiye’nin ve dar anlamda Trakya’nın Çatalca’yla Silivri’nin merkezi ile çevresi köylerinde etnik grup olarak Patriyot denilen vatandaşlarımız vardır. Bunlar yukarıda andığımız Mübadillerden küçük bir öbektirler. Patriyotların Mübadele çerçevesinde Yunanistan’daki Makedonya bölgesinden göçmüş Rum olup, Osmanlı devrinde İslam’a girdiklerini zaten bilmekteydik. Başka bazı Patriyotların Anadolu’nun şurası burasında [il bazında Ankara, Aydın, Bursa, Eskişehir, İzmir, Manisa, Niğde ve Samsun] bulunduklarını bundan sonra öğrenmişizdir. Konuya ilişkin sözlü bilgi derlediklerimiz, bu bilgilerini Patriyotlarla birlikte göçen aile büyüklerinden miras almışlardır. Patriyotların durumlarını herkesten iyi bilmiş olacakları hususuna rağmen, bu konuda garip bir tutum takınmakta olduklarını görmekteyiz. Patriyotlardan birinin bize yazıp bilgi istemesi de bunun bir işaretidir.

Patriyot göçmenler Türkiye’ye ana dilleriyle gelmişler, Türkçe bilmediklerinden kaçınılmaz olarak burada da Rumca konuşmuşlardır. Şimdi öğrenmekteyiz ki, ikinci bir dil olarak Rumcayı hâlâ da konuşmaktadırlar. Biz bunu, kötü niyetle izah etmiyoruz. Ana dilleri, ata dilleridir; bir hatıra olarak saklayabileceklerdir. Hâl böyleyken, bir kısım Patriyotlar, durduk yere ve neden gerektiyse, kendilerine Türk ırkından kökler aramaktadırlar!

Türklüğü bu derecede istemiş olmaları takdirle bile karşılanabilecektir. Fakat, Anayasa’da ve halk arasında herhangi bir ayrım gözetilmediği, diğer vatandaşlardan ayrılmadıkları göz önüne alınır, hukuken herkes kadar Türk oldukları hatırlanacak olursa, durumda bir garabet görmemek mümkün değildir! Çünkü, kişinin etnik kimliğini seçmek şansı bulunmamaktadır. Dünyaya hangi kimlikle gelmişse de o olacaktır. Milliyet konusu bundan farklıdır ve bu açıdan zaten Türktürler! Gereksiz ve yersiz bir takım kaygılar giderilsinler, birileri mutlu olsunlar diye tarihin gerçeklerini değiştirebilir miyiz!? Geçmişte ne olmuş ve ne yaşanmışsa, buna paralel ne yazılmışsa tarih odur! Saptırılamaz ve hele de uydurulamaz!

Oysa, Atatürk kısa ve veciz bir cümleyle bunu esastan çözmüş bulunmaktadır: "Ne mutlu, Türküm diyene!" demiştir. Bu demektir ki, senin etnik kökenin her ne olursa olsun, bu ülkede yaşıyor ve Türklüğü de benimsiyorsan, ne mutlu! Oradan ötesi hiçbir şey değildir. Çünkü, Atatürk mensubu olduğu Türk ırkını ne kadar seviyorsa da diğer etnik unsurları da bağrına basan bir anlayıştaydı. Yeter ki, Türklüğü benimseyip Türkiye’yi sevsinlerdi. Yani o, bir milliyetçi ve fakat ırkçı değildi.

Kaldı ki, ülkemizde mesela Arnavut aslından olmakla Adanalı olmak veya Abaza olmakla Ankaralı olmak, hukuk ve siyaset temelinde eşittirler. Meğer ki, vatanın menfaati karşısında suç işlemiş olsun! Yeter ki, vatana ihanet etmemiş olsun!

Patriyotların, Anadolu’da ne kadar tanınmakta olduklarını bilemiyoruz. Trakya’ya gelince, yaşadıkları muhitten uzaklaşıldıkça daha az tanınmaktadırlar. Şu var ki, onları tanıyan herkesin, haklarında bizimki kadar bir bilgiye sahip olduklarını bilmekteyiz. Durumlarının diğer gruplar karşısında nispeten orijinal olması, bu tanınmışlığı bir bakıma kolay kılmaktadır.

Kendisiyle bire bir görüştüğümüz ve ailesi de aynı yöre (Gevgili) göçmeni olan Silivrili bir kişiden, Patriyotların geçmişinde Tepedelenli Ali Paşa’nın büyük rolü olduğunu dinlemiştik. O da bunu aile büyüklerinden dinlediğini anlatmıştı. Tarih kayıtlarına da bakılırsa bu husus pekâlâ da mümkün görünmektedir. Şöyle ki: Andığımız Ali Paşa 1744’te Arnavutluk-Tepedelen’de doğmuş olup, 1822’de de Osmanlı ordusunca Yanya’da öldürülmüştür. Kendisi, görevde olduğu Yanya’yla bunun çevresinde âdeta devlet içinde devlet gibi hüküm sürmüştür. İcraatının önemli biri, Yanya dolayındaki Suli denen kasabanın Suliot “Sulyot” adındaki Rum sakinlerini yok etmesidir. Burada yok edilmekten kasıt, elebaşlarının öldürülüp diğerlerinin İslam’a sokulmaları anlamına gelmelidir. Başka bir seçeneği düşünemiyoruz. Yoksa, bütün toplumunun çoluk çocuk denmeden katledilmiş olmaları asla söz konusu olmayacaktır! Olay, Batı’da tam bir katliam olarak görülerek, bunun yağlı boya tabloları yapılmış olsa dahi bunları ressamın, konunun cazibesine kapılarak hayal gücünü çalıştırmasına bağlamaktayız.

Ancak… Ali Paşa hususunda şöyle bir kopukluk hemen dikkati çekmektedir: Patriyotların Türkiye’ye göçtükleri Grabene, Nasliç, Serez başka yerlerdir, Suli gene başkadır. Gerçi, bunların dördü de, kuzeybatı Yunanistan ve Makedonya’da birbirlerine yakın olsalar bile ayrıdırlar. Bilgi birikimimiz bu noktayı izah için yeterli değildir. Bunun için çok daha derin araştırma gereklidir.

Patriyotlara ilişkin olan şu hikâye de anlatılıyor: Osmanlılar Balkan savaşında yenilip geri çekilirlerken, Grabene şehri Yüzbaşı Bekir Fikri komutası altında iki yıl daha direnmişmiş! İşte bu yüzden, bunlara vatansever anlamında “Patriyot” denmişmiş! Kendilerinin anlattıkları ve gene kendilerinin dinledikleri bu hikâyenin, Patriyotlardaki yersiz ve gereksiz “Türklük” kaygılarından doğduğu anlaşılmaktadır. Çünkü, vatansever anlamıyla bilinen Patriyot sözü aslında Yunancadır. Fransızca’yla İngilizce’ye buradan geçmiştir. Vatansever anlamının yanında vatandaş ve hemşehri de demek olur. Böyle bir olay gerçekten yaşanmış olsa bile, olayın kahramanları Türkler olacaklarından, bunlara gene Türkçe olarak vatansever hatta daha doğrusu o günkü dille “vatanperver” denecektir! Bunu, Yunanlılar değil elbette ki Türkler söyleyeceklerdi! Oysa kelime Yunancadır!

Ayrıca, var sayalım ki Grabeneli göçmenlerin anlattıkları gerçek olsun. Öyleyse, Nasliç ve Serez’den göçen Patriyotlar nasıl vatansever olmuşlardır? Girit ve diğer adalardan göçenler nasıl izah edileceklerdir? Neden, Grabeneli gibi onlara da aynen Patriyot denmiştir!? İşte bunlar, durduk yerde bir takım arayışlara girmiş Patriyotları zorda bırakacak cevapsız sorulardır!

93 Harbi göçmenleriyle bundan sonrakilerin Trakya’da kendilerine göre yerli sayıp, Gacal dedikleri bir unsur vardır. Öyle anlaşılıyor ki, Yunanistan’da (Makedonya’da) da bu böyle olmuştur. Yani, oranın yerlileri, hemşehri veya vatandaş anlamında diğerlerinden ayrılmışlardır. Pek bellidir ki, o zaman bölge etnik gruplarını tasnif ve bunu anlatmak için, Patriyotlara yerli anlamında, hemşehri anlamında Patriyot denmiştir. Patriyotların, Makedonya’daki iki etnik isimlerinin Vallades ve Vallahades olduğunu bundan sonra öğrenmişizdir. Biz, bu iki isimle Makedonya’nın Romenleri (Romalıları) olan Ulahların (Vlahların) arasında bir bağ sezmekteyizdir.

Bu konunun bir yanı da şurasıdır: Patriyotların bizzat kendileri, Makedonya’nın Grabene, bundan sonra Nasliç ve Serez bölgelerinden geldiklerini ifade etmektedirler. Oysa, bu tarihlerde, yani Patriyotların Türkiye’ye göçünden önce yoğun yaşadıkları Grabene’de hiç Türk nüfus tespit edilememektedir. Eldeki tarih belgelerine göre, bura ve buranın geniş çevresi halkı, tamamıyla Grek ve Ulah (Bir üst paragrafa dikkat!) nüfusundan ibarettir. Nasliç tamamen Makedonlarla meskun iken, Serez Bulgar ve Greklerin yanındaki bir avuç Türk nüfusu barındırmaktadır! Hatta, bunun yanındaki Yanya toprağı bile Grekler ve Ulahlarla meskundur.

Bilineceği üzere, Patriyotlar Türkiye’ye Lozan Antlaşması üzerine mübadeleyle gelmişler, burada, Yunanistan’a göçen Rumlardan boşalan yerlere yerleştirilerek iskân edilmişlerdir. Lozan Antlaşmasının ırk ve millet değil, din esasına dayalı olduğu hususu hatırdan çıkarılmamalıdır. Bu demektir ki, Yunan göçmenleri arasında Türklerin yanında aslen Türk olmayıp, İslam’ı seçmekle Türkleşenler de bulunmaktadırlar. [Şurası önemlidir: Onlar için “Türkleşenler” diyoruz! Yani artık Türktürler; o hâlde neyin peşindedirler!?]

Yunanistan göçmenlerinin bir kısmı, Anadolu’dan göçen Yörük ve diğer bir kısmı da Kırım’dan göçen Tatar Türkleridirler. Kökenleri tam bilinemeyen Konyarlar ise, Türk aslından olmalarına rağmen, Makedonya’ya nereden geldikleri belirsizdir. Anadolu’dan olabilecekleri gibi, Tatarlardan önce Kırım dolayından da göçmüş olabileceklerdir.

Diğer yandan, Makedonya’da yaşadıkları yerde bir şekilde İslam’a giren birçok cemaatler bulunmuşlardır. İşte… Lozan Antlaşmasında anılan Türklerden ayrı Müslümanlar bunlardır. Her mübadil göçmen, “Atalarım Konya’dan göçmüş, ırkım da Türktür.” diyecek olursa, peki Türk aslından olmayanlar, yani İslam olup da Türk olmayanlar kimlerdir o hâlde!?.

Ayrıca bu Konya takıntısı da yanlıştır. Rumeli’ye göçlerin merkezi sadece bir Konya değil, neredeyse bin yerdir! İşte, bu kadar geniş bir alandan göçülmüştür. Anadolu ve Suriye’den Yörükler göçerlerken, Kırım dolayından da Tatarlar gelmişler ve Rumeli’nde birlikte harman olmuşlardır.

Şimdi, İngilizce kaynaklardan sağladığımız Yunan Makedonyası etnik İslam gruplarının nüfuslarını verelim: Yaklaşık ve yuvarlak rakamlarla; 500 bin Türk, 150 bin Pomak, 110 bin Arnavut, 15 bin Roma (Çingene), 13.753 Grek yani Yunanlı ve 3 bin Ulah yani Romen. Bunlar, Osmanlı Balkanlarda küçülüp geriledikçe Türkiye’ye göçe başlamış. Öncelikle, Balkan Harbi sıralarında Türkiye’ye 100 bin dolayında Türk göçmüş. Bunun, Mübadele dönemine kadar zaman zaman sürdüğü anlaşılmaktadır. Sonuçta, Mübadeleyle ve kesin rakamla 375, 976 İslam nüfus daha göçerek Yunan Makedonya’sında Türk ve İslam unsur kalmamıştır.

Bu kadar geniş bir anlatımdan sonra, elimizdeki Türkçe, Fransızca ve İngilizce belgelere geçelim: Türkçe belge, Patriyotların Türkiye’ye göçtüğü başlıca yer olan Grabene’deki bir İslam cemaatine işaret etmektedir. Osmanlının ilk devrinde, bu yerde Duralı (Duralu) diyerek Niğde’yle bağlantılı bir cemaat vardır ve bütün bilgi bundan ibarettir. Malumdur ki, cemaatler çokçası dinî amacı olmak üzere birleşmiş toplumlardır. Değişik etnik kimliklerden de oluşabilirler. Fransızca belgelerse, yamalı bir bohça gibi rengârenk iki haritadırlar. Bunların biri 1911 tarihliyken, öteki daha eski bir tarihi işâret etmektedir. Haritalar Makedonya etnik nüfus yapısını göstermekteler. Eski haritada, Grabene ve geniş çevresi aralarına Ulahların da sokulduğu Greklerle meskûndur. Nasliç’te tamamen Makedonlar yaşamaktadırlar. Serez ise hayli geniş bir Türk nüfusla doludur. 1911 haritasına gelince, durum sadece Serez’de değişmektedir. Buradaki Türkler büyük ölçüde azalmış görünmektedirler. Patriyotların göçtükleri Grabene ve Nasliç’te Türk nüfus gene sıfırdır! İngiliz belgesindeki durum ise oldukça sevimsizdir: Burada yazılanlar, yukarıda verdiğimiz Ali Paşa olayını doğrular mâhiyettedir. Yani katliam gibi!

Kişi, milliyetini bizzat seçebilmeli, kendini ne hissediyorsa da o olmalıdır. Patriyotlar için de bu böyledir. İçinde Türk duygusunu taşıyorsa, -biz ki taşıdığından emin bulunuyoruz- mesele bitmiştir. Buna, uydurma millî destekler aramaya ihtiyaç duymamalıdır. Kısacası, etnik kimlikler ancak ilmin konusu olabilmelidirler. Artık kaynaşmış, bir bütün olmuş toplumların bölünmelerine gerekçe değil. Birileri yalandan mutlu olsunlar diye de tarih gerçeği değiştirilemeyecektir! Ülkemizin Türk potasında, bunca etnik grup yanında demek ki bir de Patriyot vatandaşlar bulunmaktadırlar. Mesele, işte bu derecede basit bir husustur. …ve bundan öteye hiç şey değil.




Mete Esin