 |
| Yıldız Kayalıkları : Vortonos Feneri ya da Çakarı Günay Tulun : Sessizliğin Sesi Grubu |
"Kızıl Adalar"...
"Orası neresi, hele bir tarif et!" deseler, çoğumuzun verecek cevabı olmaz bile...
O adın unutturulması için harcanan çaba etkendir bunda. İpucu verilince, örneğin Marmara Denizi'nin "Ben İstanbulluyum" diyen bölümünde yer alan dokuz ada hatırlatılınca; ben çok denedim, "Prens Adaları mı?" diye kuşkulu bir merakla dönerler size...
Soruyu sorguya çekmek âdetmiş gibi...
"Orası neresi, hele bir tarif et!" deseler, çoğumuzun verecek cevabı olmaz bile...
O adın unutturulması için harcanan çaba etkendir bunda. İpucu verilince, örneğin Marmara Denizi'nin "Ben İstanbulluyum" diyen bölümünde yer alan dokuz ada hatırlatılınca; ben çok denedim, "Prens Adaları mı?" diye kuşkulu bir merakla dönerler size...
Soruyu sorguya çekmek âdetmiş gibi...
Türkler, daha İstanbul'u almadan önce irili ufaklı bu güzel adalara, topraklarının rengi nedeniyle "Kızıl Adalar" demiş. Dünya da kabul etmiş. Çok yakışan bu isim varken, "Prens Adaları"nı hortlatmak, içimizdeki işgüzarların eseri. Ne eser ama... "Kızıl"ı ısrarla "Prens" yapmışlar.
Hani kızıl deseler, olmazmış gibi...
"Prens Adaları" sözü, taşıdığı binlerce hüzün nedeniyle mutsuz eder bileni...
İşin o yanını bir başka yazıya havale edeyim.
Edeyim de "İncelenebilen geçmişle" günümüz arasında kalan zamanda, bu takımadanın uğradığı sayısal kırımı alalım ele...
Kırım dedim ya, konuyu hiç duymadığı için "Ne kırımı?" diyebileceklere, "Konumuz da zaten o!" diyerek gireceğim söze.
Hele araya şöyle, "Sanmayın ki Marmara'nın İstanbul kesiminde, yalnızca Kızıl Adalar var!'" notunu sıkıştırayım da öyle...
İstanbul adalarını araştırırken, "İncelenebilen geçmişle günümüz bilgilerini karşılaştırdığımız zaman; kimine göre on, benim gibi şüpheci birine göreyse onuncu adaya neredeyse bitişik konumlanmış bir kardeşle birlikte on bir ada çıkar karşımıza". Bilebildiğim ve bulabildiğim adlarıyla sayacağım onları...
1- Neandros, Miandros, Hayırsızada, Niandros, Yandros, Balıkçı Adası, Tavşan Adası
2- Ohia, Okseya, Oksis, Hayırsızada, Sivriada
3- Plati, Hayırsızada, Yassıada
4- Proti, Kınalıada
5- Pitye, Pita, Pide Adası, Pembeada, Kaşık Adası
6- Erebintus, Antigoni, Antigonos, Pirgos, Terebintos, Panoromis, Panormos, Burgazada
7- Halki, Heybeliada
8- Androvita, Andirkuitos, Terebintos, Terevintos, Tavşan Adası, Sedef Adası
9- Prinkepos, Prinkipo, Megale, Bey Adası, Büyükada
10- Büyük Bardonos (?), Büyük Vordonos (?), Büyük Vortonos (?), Vordonisi, Höreke Kayalıkları, Batık Manastır Kayalıkları, Manastır Kayalıkları, Çöken Ada, Dilek Feneri Kayalıkları, Dilek Çakarı Kayalıkları, Dilek Kayalıkları
11- Küçük Bardonos (?), Küçük Vordonos (?), Küçük Vortonos (?), Vordonisi, Höreke Kayalıkları, Batık Manastır Kayalıkları, Manastır Kayalıkları, Çöken Ada, Döküntü, Bostancı Vortonosu, Bostancı Kayalıkları, Bostancı Feneri Kayalıkları, Bostancı Çakarı Kayalıkları, Yıldız Feneri Kayalıkları, Yıldız Çakarı Kayalıkları, Yıldız Kayalıkları
Hani kızıl deseler, olmazmış gibi...
"Prens Adaları" sözü, taşıdığı binlerce hüzün nedeniyle mutsuz eder bileni...
İşin o yanını bir başka yazıya havale edeyim.
Edeyim de "İncelenebilen geçmişle" günümüz arasında kalan zamanda, bu takımadanın uğradığı sayısal kırımı alalım ele...
Kırım dedim ya, konuyu hiç duymadığı için "Ne kırımı?" diyebileceklere, "Konumuz da zaten o!" diyerek gireceğim söze.
Hele araya şöyle, "Sanmayın ki Marmara'nın İstanbul kesiminde, yalnızca Kızıl Adalar var!'" notunu sıkıştırayım da öyle...
İstanbul adalarını araştırırken, "İncelenebilen geçmişle günümüz bilgilerini karşılaştırdığımız zaman; kimine göre on, benim gibi şüpheci birine göreyse onuncu adaya neredeyse bitişik konumlanmış bir kardeşle birlikte on bir ada çıkar karşımıza". Bilebildiğim ve bulabildiğim adlarıyla sayacağım onları...
1- Neandros, Miandros, Hayırsızada, Niandros, Yandros, Balıkçı Adası, Tavşan Adası
2- Ohia, Okseya, Oksis, Hayırsızada, Sivriada
3- Plati, Hayırsızada, Yassıada
4- Proti, Kınalıada
5- Pitye, Pita, Pide Adası, Pembeada, Kaşık Adası
6- Erebintus, Antigoni, Antigonos, Pirgos, Terebintos, Panoromis, Panormos, Burgazada
7- Halki, Heybeliada
8- Androvita, Andirkuitos, Terebintos, Terevintos, Tavşan Adası, Sedef Adası
9- Prinkepos, Prinkipo, Megale, Bey Adası, Büyükada
10- Büyük Bardonos (?), Büyük Vordonos (?), Büyük Vortonos (?), Vordonisi, Höreke Kayalıkları, Batık Manastır Kayalıkları, Manastır Kayalıkları, Çöken Ada, Dilek Feneri Kayalıkları, Dilek Çakarı Kayalıkları, Dilek Kayalıkları
11- Küçük Bardonos (?), Küçük Vordonos (?), Küçük Vortonos (?), Vordonisi, Höreke Kayalıkları, Batık Manastır Kayalıkları, Manastır Kayalıkları, Çöken Ada, Döküntü, Bostancı Vortonosu, Bostancı Kayalıkları, Bostancı Feneri Kayalıkları, Bostancı Çakarı Kayalıkları, Yıldız Feneri Kayalıkları, Yıldız Çakarı Kayalıkları, Yıldız Kayalıkları
 |
| Dilek Kayalıkları : Dilek Feneri ya da Çakarı Günay Tulun : Sessizliğin Sesi Grubu |
Bu sıralamada, bazı isimlerin tekrarlandığını göreceksiniz.
İnsanlar dönem dönem o adları kullandıkları için yapabileceğim bir şey yok.
Örnek mi?
Terebintos, Tavşan ve Hayırsız adlarının dönem dönem değişik adalarda göründüğünü söyleyip yukarıdaki isim listesine bir kez daha göz atın desem yetmez mi?
İnsanlar dönem dönem o adları kullandıkları için yapabileceğim bir şey yok.
Örnek mi?
Terebintos, Tavşan ve Hayırsız adlarının dönem dönem değişik adalarda göründüğünü söyleyip yukarıdaki isim listesine bir kez daha göz atın desem yetmez mi?
İşte bu adaların tümünün bir sıradağa ait doruk noktaları olduğu yolunda bazı veriler var. "Hayır, Kocaeli Yarımadası'ndan kopan toprak parçalarıdır." diye bu verilere itiraz edenler de...
Bugünün bilimine göre, doğruya en yakın görünen birinci sav. Birkaç bin yıl, öyle çok değil, tarih için oldukça çabuk geçen sekiz bin yıl kadar önce, dünyamızın yaşadığı son buzul çağının bitiminde, eriyen buzulların yükselttiği denizler o zamana kadar nehir ve gölleriyle bir tatlı su cenneti olan Marmara'yı doldurmuş, her yeri etkisi altına alarak, az önce sözünü ettiğim o dağların doruklarına kadar tırmanmış. Koskoca dağları adalara çevirip "Doğanın orasını burasını çekiştirmeyin. Sonra karışmam, ha!" diye, ta o günlerden haber yollamış bize.
Bu olay, İstanbul Marmara'sının coğrafi açıdan bilebildiğimiz en büyük felaketi. Demografik değil, "Coğrafi açıdan en büyük felaket" sözcüklerini vurgulayıp geçmiş atalarımıza ağıtlar yakarak, asıl konumuz olan ikinci büyük felakete demir atalım sessizce...
 |
| Dnz. K. K. Haritası : Vordonisi Adaları ya da Çöken Adalar Günay Tulun : Sessizliğin Sesi Grubu |
Ancak, bu koordinatların; yaklaşık 900 ile 1000 yıl kadar önce, bir depremle su altına gömülen, ada ya da adaların yerini işaretlediğini söylersem, belki merakını yenemeyip ilgilenen birileri çıkar da dinler beni...
Büyük ve Küçük Vordonos ya da Vordonisi ismi verilen bu adalar; üzerindeki çok büyük manastır dizgesiyle birlikte deniz altına kayan, iki kayıp adasıdır İstanbul'un...
Bu göç sırasında ne kadar can kaybı olduğunu bilmiyoruz. İkisinin aynı anda mı yoksa farklı zamanlarda mı göçtüğü hakkında da bilgimiz yok. Bilip gördüğümüz, Kınalıada'yla Küçükyalı arasında, anakaraya hayli yakın bir yerde; balıklara ev sahipliği yaptığı için, balıkçılar tarafından sıkça ziyaret edilen su altı anıtı Vordonisi'nin varlığı...
Bu adalar, elimizin altında durmasına rağmen, bilemediğimiz ya da kesinleştiremediğimiz başka şeyler de var. Hangisinin büyük hangisinin küçük olduğu gibi. Bu konudaki bilgiler de çelişkili...
Bir rivayette biri büyük, diğerinde öteki...
Bunun nedenlerinden biri; tek kökten fışkıran iki fidan gibi, yatakları itibariyle her iki adanın da birbirleriyle fazla haşır neşir görünmesi.
Bunun nedenlerinden biri; tek kökten fışkıran iki fidan gibi, yatakları itibariyle her iki adanın da birbirleriyle fazla haşır neşir görünmesi.
İnsanın her gün karşısına geçip baktığı, üzerinden gelip geçtiği yerler bile ne derin trajediler ne derin öyküler saklıyor.
Olay, eğer biraz olsun merakınızı uyandırdıysa "Vordonisi Yazıları"na dönem dönem devam edeceğimi ve konuyu, bugün için ortaya dökülmüş gerçekleri derlemek suretiyle bilgilerinize sunacağımı da söylemeliyim.
"Vordonisi Yazıları"nı, aralarını fazla açmadan yayına vermektir amacım.
Bu nedenle bir sonraki yazımda görüşebilmek umuduyla hemen başlıyorum çalışmaya...
O güne kadar; esen kalın, mutlu kalın, dost kalın...
Günay Tulun
BİLGİ İÇİN
A- "Kızıladalar"ın isimleri, özellikle okunuş şekillerine uygun yazılmıştır. B- Yazıda yer alış sırasına göre fotoğraflarla ilgili açıklamalar: I- Bugün "Yıldız Kayalıkları" adıyla da anılan batık "Küçük Vordonos Adası (?)"nın üzerinde yer alan ve genelde "Vortonos Feneri" veya "Bostancı Vortonos"u olarak bilinen deniz çakarı. II- Yukarıda sözü geçen "Bostancı Vortonos"unun 1,2 mil güneyinde yer alan, bugün "Dilek Kayalıkları" olarak anılan ve batık "Büyük Vordonos Adası (?)" üzerinde kurulmuş diğer "Vortonos Feneri"...
III- Vordonisilerin bugünkü konumunu gösteren, "SHOD [Seyir, Hidrografi ve Oşinografi Dairesi Başkanlığı]" tarafından yayınlandığını tahmin ettiğim haritanın, isimleri belirginleştirilmiş bir kopyası... C- Metin içindeki 10. ve 11. maddeler ile yukarıdaki B-1 ve B-2 maddelerindeki (?) işaretinin nedeni: Büyük ve Küçük Vordonos'un ölçüleri, eski haritalara bakıldığında bazen Bostancı bazen de Maltepe Bankı'na yakın olanın daha büyük çizilmiş olması nedeniyle büyüklük ve küçüklük konularına ihtiyatlı bir şüpheyle yaklaşılması gerekmiştir.
A- "Kızıladalar"ın isimleri, özellikle okunuş şekillerine uygun yazılmıştır. B- Yazıda yer alış sırasına göre fotoğraflarla ilgili açıklamalar: I- Bugün "Yıldız Kayalıkları" adıyla da anılan batık "Küçük Vordonos Adası (?)"nın üzerinde yer alan ve genelde "Vortonos Feneri" veya "Bostancı Vortonos"u olarak bilinen deniz çakarı. II- Yukarıda sözü geçen "Bostancı Vortonos"unun 1,2 mil güneyinde yer alan, bugün "Dilek Kayalıkları" olarak anılan ve batık "Büyük Vordonos Adası (?)" üzerinde kurulmuş diğer "Vortonos Feneri"...
III- Vordonisilerin bugünkü konumunu gösteren, "SHOD [Seyir, Hidrografi ve Oşinografi Dairesi Başkanlığı]" tarafından yayınlandığını tahmin ettiğim haritanın, isimleri belirginleştirilmiş bir kopyası... C- Metin içindeki 10. ve 11. maddeler ile yukarıdaki B-1 ve B-2 maddelerindeki (?) işaretinin nedeni: Büyük ve Küçük Vordonos'un ölçüleri, eski haritalara bakıldığında bazen Bostancı bazen de Maltepe Bankı'na yakın olanın daha büyük çizilmiş olması nedeniyle büyüklük ve küçüklük konularına ihtiyatlı bir şüpheyle yaklaşılması gerekmiştir.
